.jpg)
შორენა ლებანიძის ახალი წიგნის გადაფურცვლისთანავე ნაზი შამანაურის ფოტო შემომეფეთა. მაშინვე მივხვდი, რომ ეს წიგნი ემოციურად უმძიმესი წასაკითხი იქნებოდა, ნაზი შამანაური ხომ ჩემთვის ყველაზე მტკივნეული აღმოჩენა იყო.
დავიბადე და გავიზარდე ნუცუბიძის N18-ში, საიდანაც ასათიანის ფსიქიატრიული კლინიკა სულ ორი ფეხის ნაბიჯზე მდებარეობდა. როდესაც ნაზის ამბავი გავიგე, ერთი უბრალო ძველი შენობა ჩემს გონებაში უდიდესი ბოროტების სიმბოლოდ გადაიქცა. სულ მიკვირდა, როგორ შეიძლებოდა ეს კლინიკა კვლავ აქ მდგარიყო და ყოველ დილას სკოლაში, შემდეგ კი უნივერსიტეტში წასვლისას უდრტვინველად და უტიფრად შემომგებებოდა. ხოლო უდიდესი იმედგაცრუება მაშინ განვიცადე, როდესაც გავაცნობიერე, რომ ნუცუბიძის ქუჩის ბევრმა მაცხოვრებელმა, იმ ადამიანებმა, რომლებმაც აქ მთელი ცხოვრება გაატარეს, ნაზი შამანაურის მკვლელობის ამბავი არც კი იცოდნენ (ზოგი მათგანი დღესაც საბჭოთა ყოფას მისტირის). უცნაურია, მადიანად შეექცეოდე 20 კაპიკიან „კატლეტებს“ და არ იცოდე, რომ გვერდითა შენობაში ადამიანს კლავენ. ნაზი შამანაურის ხმას საბჭოთა პროპაგანდა საგულდაგულოდ ახშობდა, თუმცა ეს ხმა მაინც სრულყოფილად მისწვდა თანამედროვე მწერლის სმენას. შორენა ლებანიძის წიგნშიც წლების წინ გასაგონი ყვირილი, წლების წინ განცდილი ტკივილი გაცოცხლდა და მკითხველსაც თითქოს უკვე მკაფიოდ ჩაესმის წლების წინ წარმოთქმული საბედისწერო “расстрелять”.
„თუ საჭიროა გათქმევინებთ“, შეიძლება ითქვას, სამი დამოუკიდებელი ნაწილისგან შედგება. თითოეულ თავში საბჭოთა რეჟიმის ერთი სისხლიანი ისტორიაა წარმოდგენილი და თითოეული ამბიდან უამრავი გაუბედურებული ადამიანის პორტრეტი გვიყურებს. ევგენი მიქელაძე და მისი განადგურებული ოჯახი, ნაზი შამანაური და მისი უიმედოდ დარჩენილი დედა, სამედიცინო უნივერსიტეტი და მისი კორუმპირებული მმართველები, ქრთამი და ღალატი – აი, ამ უმძიმეს მოვლენებზე მოგვითხრობს შორენა ლებანიძე. რაც მთავარია, ყოველი ფაქტი რეალურია – ყოველი სიტყვა დადასტურებულია საარქივო მასალითა და მსხვერპლთა ახლობლების მოგონებებით. დაკითხვისა და დახვრეტის ოქმები თუ ფსიქოლოგთა დასკვნები წიგნში შეულამაზებლადაა წარმოდგენილი. მწერალი მოვლენების საკუთარ შეფასებას არ გვახვევს თავს, წიგნში ყოველი განსხვავებული მოსაზრება ჟურნალისტური ეთიკის დაცვითაა წარმოდგენილი. ასე რომ, მკითხველს აქვს შესაძლებლობა, თავადვე განსაჯოს და გააანალიზოს საბჭოთა ხელისუფლების თითოეული ქმედება.
შორენა ლებანიძის წიგნში ასახულია საბჭოთა კავშირის კარნავალური ყოფა, სადაც არავინ იცოდა, მოღიმარი ნიღბის მიღმა მეგობარი იმალებოდა თუ ჯალათი, სადაც პომპეზური მუსიკისა და ფასადის უკან შეუბრალებლად ხვრეტდნენ, ასამარებდნენ და ასახლებდნენ ადამიანებს. უდიდესი ფარსი, სადაც „მწერლობის მოთვინიერებაც“ სცადეს და მუსიკის ჰანგებისთვისაც გადაწყვიტეს ბორკილების დადება. მაგრამ ვერ შეძლეს, რადგან ადამიანთა მეხსიერებაში სამუდამოდ დარჩა მაესტროს ხატი, რომელიც წამებისას სახის მაგივრად ყურებზე იფარებდა ხელებს.
და მაინც, წიგნის კითხვისას არ მასვენებდა ერთი კითხვა – რა უფრო ტრაგიკული იყო: უსამართლო სიკვდილი თუ სიკვდილზე უფრო უფერული სიცოცხლე? ევგენი მიქელაძის დახვრეტა უფრო მძიმე იყო თუ მისი მეუღლის სიცოცხლე, რომელიც სინამდვილეში სიკვდილამდე გაცილებით ადრე, „შორეული ნოემბრის ერთ უფერულ დილას ამოიწურა“? ნეტავ მთელი ჩვენი ინტელიგენციის ამოხოცვა უფრო საზარელი იყო თუ ინკუბატორის წიწილებივით ერთმანეთის მსგავსი, ტვინგამორეცხილი საბჭოთა მოქალაქეთა ყოფა, რომლებიც მადიანად შეექცეოდნენ 20 კაპიკიან „კატლეტს“ და სინდისის ქენჯნის გარეშე ასმენდნენ ოჯახის წევრებსაც კი? ალბათ, ისევ იმ პროპაგანდის ბრალია, რომ დღეს ჯერაც მივტირით საბჭოთა ყოფას და ისიც ვერ გაგვირკვევია, რომ ქვეყანა, რომელმაც ლამისაა ყელზე შემოგვახვიოს მავთულხლართები, ჩვენი მეგობარი არ არის.
შორენა ლებანიძის წიგნი კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რომ მკვლელობებისა და დახვრეტების ისტორია 1937 წელს არ დამთავრებულა და საბჭოთა კავშირი თავისი არსებობის უკანასკნელ წლებამდე ასამარებდა ადამიანებს (როგორც ფიზიკურად, ისე სულიერად). ამის ნათელი მაგალითია ნაზი შამანაური (1940-1983), რომლის ტრაგიკული სიტყვებიც – „ჩემი სიმართლე ჩემი მტერია“ ჯერ კიდევ ბოლომდე ვერ მისწვდა ყველა ქართველის გონებას... ამიტომ, ვფიქრობ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ ჩემმა თაობამ წაიკითხოს შორენა ლებანიძის წიგნი, რათა სანდო წყაროს მეშვეობით მეოცე საუკუნის ტრაგიკულ-დრამატული ეპიზოდების პერსონაჟები უკეთ გაიცნოს.
