გიფიქრიათ, უკიდეგანო კოსმოსში სადმე შორს, ათასეული სინათლის წლით დაშორებულ პლანეტაზე სხვა ცივილიზაცია რომ არსებობდეს და ამ ცივილიზაციისთვის ადამიანთა მოდგმის არსის, ჩვენი მიზნებისა და ოცნებების ახსნა რომ მოგიწიოთ, რას ეტყოდით? მე ვეტყოდი, რომ მთელი ჩვენი კაცობრიობის არსი ღმერთისა და უკვდავების ძიების გზაა. გამოქვაბულის ეპოქიდან თანამედროვეობამდე – პირველყოფილი რიტუალებიდან უახლეს ტექნოლოგიურ მიღწევებამდე ადამიანი ერთადერთ კითხვაზე ეძებს პასუხს: არის თუ არა ჩვენში რაიმე არამატერიალური? არსებობს სიცოცხლე სიკვდილის შემდეგ? პარადოქსია, მაგრამ კაცობრიობის მიერ შექმნილი მთელი კულტურა, ყველა რელიგია, მეცნიერება თუ ფილოსოფია აზრს დაკარგავდა ამ კითხვაზე ზუსტი პასუხის მიღებისას. კაცობრიობამ თავისი არსებობის განმავლობაში უამრავი განსხვავებული ახსნა მოუძებნა სამყაროს საიდუმლოებებს. ვფიქრობ, ჩვენი ცხოვრებაც მით უფრო საინტერესოა, რაც მეტ პასუხს ვიღებთ მარადიულ შეკითხვებზე. ზურაბ გურულის „სპილო წყვდიადში“ სწორედ შეუცნობლის ამოხსნის, კოსმოსის, ადამიანის არსისა და სულის რაობის გარკვევის ცდაა. რომანი სამყაროს დაფარული არსის ამოხსნის უმშვენიერეს ალტერნატივას გვთავაზობს, სადაც მისტიკა, ფილოსოფია, რელიგია და მეცნიერება ერთობლივად მოქმედებენ წყვდიადში დანთქმული საიდუმლოების ამოსახსნელად (სწორედ ამ საიდუმლოების მეტაფორაა ძველინდურ მითში აღწერილი წყვდიადში დამწყვდეული სპილოც).
ზურაბ გურულის რომანი მოგვითხრობს 90-იან წლებში ამერიკაში ჩასულ ქართველ ექიმზე, რომელიც საქართველოდან მძიმე პირად ტრაგედიას გაექცა, თუმცა სიკვდილის ლანდებმა გმირი არც შორეულ ნიუ ორლეანში დატოვეს. სიმონი (საიმონი) ტიპური ქართველი პერსონაჟია: სამართლიანი, ემოციური, ტემპერამენტიანი და შეყვარებული. ის ამერიკაში სხვადასხვა ეროვნების ადამიანს ხვდება: ამერიკელი, პორტუგალიელი, ინდოელი თუ გერმანელი ადამიანები იქცევიან მის მეგობრებად და ასე ერთიანდება ერთ წიგნში მთელი მსოფლიო. ამერიკაში ჩასვლისთანავე საიმონი უძველესი ვუდუს კულტის საიდუმლოებებით მოცულ დედოფალს გადაეყრება, რითაც ქართველი პერსონაჟისთვის პარალელური სამყაროს უხილავი კარები იხსნება. საინტერესო თავგადასავლები, ვუდუს კულტმსახურები, მისტიკური რიტუალები, მეგობრობა, სიყვარული, რწმენა, ნოსტალგია, შიში, სიკვდილის ლანდები და სასაფლაო – აი, რა ელოდება საიმონს შორეული ამერიკის მიწაზე.
აღსანიშნავია, რომ რომანის ყოველი თავი იწყება ცნობილი აღმოსავლელი ან დასავლელი მოაზროვნის სიტყვებით (ჯალალ ად-დინ რუმი, დანტე, ჯიბრან ხალილ ჯიბრანი, ედგარ ალან პო, ვხვდებით ციტატებს სახარებიდანაც...), ყოველი თავის იდეა სწორედ ამ ეპიგრაფებშია გამჟღავნებული. ასე რომ, წიგნში აღმოსავლური და დასავლური სიბრძნე ხელიხელჩაკიდებულნი ცდილობენ სამყაროს მისტიკური ბუნების ჩაწვდომას – სიკეთისა და ბოროტების მიღმა გაღწევას. არცაა გასაკვირი, რომ ეს ყველაფერი ქართველი მწერლის ნახელავია, რომლის ქვეყანაც ევროპისა და აზიის გზაგასაყარზე მდებარეობს.
უზომოდ საინტერესო სიუჟეტთან ერთად ქართველი მკითხველი ნიუ ორლეანის ცხოვრებასაც ეცნობა. უნდა ვთქვა, რომ, ბევრი ჩემი თანატოლის მსგავსად, მეც მრავალჯერ მიოცნებია ამერიკაში წასვლაზე... უცნაურია, მაგრამ წიგნის კითხვისას მართლა მეგონა, რომ ოცნება ავიხდინე. ერთია დამაჯერებლად აღწერო მკითხველისთვის ოცნებადქცეული ქალაქის მიდამოები, მაგრამ მხოლოდ ერთეულებს თუ შეუძლიათ, მკითხველს შეაგრძნობინონ უცნობი ქალაქის ცხოვრების რიტმი, მისი ხმაური, მუსიკა, ნაწვიმრის სურნელიც კი... რომანის პასაჟებს ნიუ ორლეანული ჰანგები თითქოს ფილმის საუნდტრეკივით გასდევს. ალბათ, კიდევ უფრო წარმოუდგენელია ისე გადმოსცე ემიგრანტის მიერ განცდილი ნოსტალგია, რომ საქართველოში მყოფ მკითხველს საქართველო მოანატრო. არ იფიქროთ, რომ აქ რაიმე პათეტიკურს ვგულისხმობ, პირიქით, მძულს გულზე მჯიღის ცემა და ე. წ. სადღეგრძელოს პატრიოტიზმი (სამწუხაროდ, დღეს უმეტესობა მხოლოდ ასე გამოხატავს ქვეყნის სიყვარულს). უდიდესი ნოსტალგია ჩანს საიმონის მოგონებებში, სადაც ბებიის ღიმილი, ბაბუის ლოცვა, ბავშვობის მეგობრები, თბილისის ქუჩები და შავი ზღვის ტალღები ირევა ერთმანეთში...
და ბოლოს, წიგნში აღწერილი შროდინგერის ექსპერიმენტი შეიძლება მართალი იყოს, რადგან ყუთში დამწყვდეული კატა შეუძლებელია ერთდროულად ცოცხალიც იყოს და მკვდარიც, მაგრამ კვანტური ფიზიკის კანონები ზოგჯერ ადამიანებზე არ ვრცელდება... „სული ნაწილ-ნაწილ ტოვებს ამ სამყაროს. ყველა, ვისაც შეიყვარებ, წასვლისას თან წაიღებს შენი სულის ნაწილს“ – ყოველ აუხდენელი ოცნებას, ყოველი დაკარგული სიყვარულს და ყოველ მტანჯველ მოგონებას ჩვენი სულის ნაწილი მიაქვს მოუსავლეთში, სამშობლოც სულის ნაგლეჯს მოითხოვს საფასურად. ასე იქცევა ცოცხალი ადამიანი ნახევრად მკვდრად... და ცოცხალმკვდარი ადამიანებიც უიმედოდ ვუფათურებთ ხელებს უკუნეთ წყვდიადში დამწყვდეულ სპილოს, ანუ თავად ცხოვრებას... მრავალი მეცნიერი თუ ფილოსოფოსი მიიყვანა მწარე რეალობის გაცნობიერებამ თვითმკვლელობამდე, მაგრამ ზურაბ გურულის რომანი საინტერესო ალტერნატივას გვთავაზობს – იქნებ მზის გადაღმა, ცის დასალიერში, მთვარის ჩაბნელებულ მხარეს ან ოკეანის მიღმა არსებობს ადგილი, სადაც მზე გამუდმებით ბრწყინავს და ყველა ჩვენი ოცნება იქ უკვე ახდა? როგორ? – ამაზე „სპილო წყვდიადში“ ჩემზე უკეთ გაგცემთ პასუხს.
